Het bejaardenhuis-oude-stijl houdt langzaam maar zeker op te bestaan. Ouderen blijven langer thuis wonen en niemand komt meer zonder verpleegzorgindicatie het zorghuis binnen. Gevolg is dat als we niets doen, bejaardenhuizen op den duur leeg komen te staan. Ondertussen vergrijst Nederland en zijn deze gebouwen straks hard nodig.

 

Woningcorporatie Habion ziet vooral kansen om ouderenhuisvesting samen met bewoners en (zorg-)partners opnieuw uit te vinden: niet door sluiting of sloop van deze gebouwen, maar door ze een ‘Tweede Jeugd’ te geven.

 

Woningcorporatie Habion verhuurt zo’n 70 verzorgingshuizen (oftewel bejaardenhuizen) in Nederland. Veel bewoners verblijven er momenteel met heel veel plezier. Maar om ook in de toekomst aantrekkelijk te blijven moet Habion deze woonvorm aanpassen. Met ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’ kijkt de ouderenhuisvester samen met bewoners, de buurt en zorgpartners, naar een gezamenlijk antwoord op diverse vraagstukken op het gebied van wonen en zorg.

 

Van verzorgingshuis naar woongebouw met zorg 
Een groot adviesbureau kwam in 2013 met het advies om 600 verzorgingshuizen te slopen. Voor Habion was dat geen realistische optie. Door de dubbele vergrijzing heb je de bestaande gebouwen straks waarschijnlijk hard nodig. Bovendien is sloop weinig duurzaam, vaak kapitaalvernietiging en gaat er veel betaalbare huisvesting verloren. Het Zwitserleven-gevoel met bijbehorende franken is helaas niet voor iedereen weggelegd; als woningcorporatie moet Habion juist woonruimte kunnen bieden aan mensen met een kleine beurs.

 

Habion stapte naar de Amsterdamse Academie voor Bouwkunst om te onderzoeken hoe gebouwen aangepast zouden moeten worden. Zes studenten onderzochten zes gebouwen, zes maanden lang, onder andere door tussen de ouderen te logeren. Hun conclusie: er is niet zoveel mis met de gebouwen zelf, maar wel met het gebruik ervan. Ouderen willen op een plezierige manier zo lang mogelijk zelfstandig wonen in hun eigen lokale gemeenschap. Hiervoor moet het bejaardenhuis een andere opzet krijgen. De kernwoorden: wonen, betaalbaarheid, zelfbepaling, samenredzaamheid, reuring, veiligheid en gezelligheid. Dit is het uitgangspunt van Bejaardenhuis een Tweede Jeugd.

 

Een Tweede Jeugd voor De Benring
In 2013 stond verzorgingshuis De Benring, in het Gelderse Voorst op de sloopnominatie. Het gebouw dateerde uit 1971. De achttien bijbehorende aanleunwoningen stonden al acht jaar leeg om plaats te maken voor nieuwbouw. Toen Habion een streep zette door nieuwbouw, besloot zorgorganisatie Trimenzo, die het gebouw huurde van Habion, de huur op te zeggen en de zorg verplaatsen naar het naburige Twello. Peter Boerenfijn: ”We hebben vervolgens een bord in de tuin geplaatst met de tekst: ‘Wegens gebrek aan belangstelling te sloop’.

 

‘Wegens gebrek aan belangstelling te sloop’

 

Habion vroeg de mening van de Voorstenaren over de toekomst van De Benring. Vierhonderd inwoners gaven aan dat ze oud wilden worden in hun eigen dorp. Maar ook dat De Benring een ontmoetingsplek zou moeten zijn voor iedereen. Bovendien bleek er een tekort te zijn aan woningen voor de jeugd van Voorst. Waarom niet ook ruimte maken voor hen in de nieuwe Benring?

 

Woonzorgcoöperatie
Bewoners van Voorst namen het heft in eigen handen en richtten een woonzorgcoöperatie op. Deze daagde Habion, de zorgorganisaties Trimenzo en ‘s Heeren Loo (beide actief in De Benring) en de gemeente uit te faciliteren dat inwoners op Voorster wijze oud kunnen worden. Die uitdaging zijn de partijen aangegaan. Onder de bezielende leiding van de woonzorgcoöperatie heeft het dorp de volledige verantwoordelijkheid voor het gebouw en de bewoners op zich genomen. De instituties hebben een forse stap terug gedaan. Hun rol is beperkt tot die van leverancier in de keten. De buurt is er letterlijk en figuurlijk naar binnen gekomen.

 

Op 29 oktober 2016 is de nieuwe Benring officieel in gebruik genomen. Hier wonen 68 bewoners, die als dat nodig is zorg op maat krijgen van Trimenzo. Dat kan zowel intra- of extramuraal. Ook wonen hier 7 bewoners van ’s Heeren Loo. Er zijn aanpassingen gedaan aan het gebouw om het weer te laten voldoen aan de eisen van deze tijd, zoals het vervangen van oude installaties, badkamers en keukens. Daarnaast zijn er op de verdiepingen gemeenschappelijke woonkeukens gemaakt, waar bewoners samen kunnen koken of voor activiteiten met andere bewoners.

 

Jong en oud bij elkaar
De 18 aanleunwoningen zijn opgeknapt en betrokken door de Voorster jongeren. De jongeren kunnen hier wonen, mits ze af en toe een handje helpen bij de activiteiten voor ouderen in het gebouw. Ook is zorgorganisatie Pluryn partner geworden. Jongeren van Pluryn met een licht verstandelijke beperking en gedragsproblemen doen leer- werkervaring op in De Benring. Bijvoorbeeld bij het onderhoud van de tuin of helpen in de keuken.

 

Flexibel gebruik van het gebouw
Peter Boerenfijn, directeur van Habion: “In de vastgoedwereld wordt vooral gedacht vanuit de flexibiliteit van de stenen. Maar dit kost handen vol geld terwijl de bewoners er niet om vragen. Ze vinden bijvoorbeeld die kleine badkamer juist prettig omdat ze zich vast kunnen houden. Vallen is immers met stip het grootste risico als je ouder wordt. De kunst is dus om de functionaliteit van de zorg flexibel te maken. Zo wordt dezelfde ruimte gebruikt als woning, verzorgings- of verpleegwoning. Zonder steeds te verbouwen. Zo ben je als woningcorporatie en als zorginstelling gevrijwaard van ingrepen vanuit het rijk in de financiering van zorgvastgoed. Transformatie van het vastgoed betekent dan ook eerder verandering van het gebruik en ‘eigenaarschap’ dan een kostbare investering in de stenen. Ketens bouwen met oude en nieuwe partners, waarbij de lokale samenleving het ‘eigenaarschap’ heeft en instituties faciliteren.”

’Je moet het leven vooruitleven’

De Benring is het eerste woongebouw dat Habion op deze manier geheel heeft getransformeerd. Op diverse andere plekken in het land doet Habion hetzelfde.

Met Een Tweede Jeugd wordt het bejaardenhuis een gewoon woongebouw, waar ouderen woningen met een of meer kamers huren. Een plek waar bewoners fijn en betaalbaar kunnen wonen, ook als ze ouder worden. Een plek waar reuring is en de voorzieningen die zij nodig hebben met ze meegroeien. Met keuzemogelijkheid voor zorg en diensten, gecombineerd met een palet aan functies in het gebouw of daar net buiten, die de vitaliteit van de hele gemeenschap ondersteunen.

Fotobijschriften:

Uitgelichte foto: De Benring na transformatie.

Jong en oud wonen samen.

Tekst: Annemiek van Vondel

Bron: FMT Gezondheidszorg edtie 3/2017.